Ο όγκος δημιουργείται όταν τα κύτταρα του εγκεφάλου πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα σχηματίζοντας μια διαρκώς αυξανόμενη μάζα. Τα πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα μπορεί είτε να προέρχονται από τον εγκεφαλικό ιστό, οπότε ο όγκος είναι πρωτοπαθής, είτε να έχουν μεταφερθεί μέσω του αίματος από καρκινικές εστίες άλλων οργάνων, οπότε είναι δευτεροπαθής ή αλλιώς μεταστατικός. Όταν ένας όγκος είναι καλοήθης δεν εισχωρεί στους ιστούς που τον περιβάλλουν και συνήθως έχει βραδεία αύξηση. Αντίθετα, μια ταχέως αυξανόμενη μάζα που διεισδύει στον εγκεφαλικό ιστό είναι κακοήθης.

 

Ταξινόμηση

Οι συχνότεροι ιστολογικοί τύποι των πρωτοπαθών όγκων εγκεφάλου περιλαμβάνουν:

  1. Καλοήθεις όγκοι: μηνιγγίωμα, αδένωμα υπόφυσης, ακουστικό νευρίνωμα

  2. Κακοήθεις όγκοι: γλοίωμα, αστροκύττωμα, ολιγοδενρογλοίωμα, επενδύμωμα, πολύμορφο γλοιοβλάστωμα, μυελοβλάστωμα

Οι μεταστατικοί ή δευτερογενείς όγκοι εγκεφάλου εμφανίζονται με σχεδόν πενταπλάσια συχνότητα σε σχέση με τους πρωτοπαθείς. Τα καρκινικά κύτταρα μεθίστανται συνηθέστερα από όγκους του μαστού, του πνεύμονα, του γαστρεντερικού συστήματος (ιδίως του παχέος εντέρου) και του δέρματος. Η ταχύτητα αύξησης μιας μεταστατικής μάζας καθώς και η πρόγνωση της εξαρτάται από τον πρωτογενή όγκο από τον οποίο προέρχεται. Στις περισσότερες περιπτώσεις αναπτύσσονται ταχέως πιέζοντας και διηθώντας τον περιβάλλοντα εγκεφαλικό ιστό, ενώ δεν είναι σπάνια η πολλαπλή εντόπιση των μεταστάσεων.

Συμπτώματα

Η κύρια συμπτωματολογία που εγείρει την υποψία όγκου στον εγκέφαλο περιλαμβάνει  πονοκεφάλους (ιδίως το πρωί), ναυτία, εμέτους και διαταραχές της όρασης, όπως θόλωση και διπλωπία. Συχνά παρατηρούνται προβλήματα στην ομιλία, μουδιάσματα στο πρόσωπο ή στο σώμα καθώς και αδυναμία στα άνω ή κάτω άκρα. Στην τελευταία περίπτωση μπορεί να προκύψουν διαταραχές της βάδισης και της ισορροπίας. Ανάλογα με τη θέση του όγκου στον εγκέφαλο είναι πιθανό να προκληθούν ενδοκρινολογικές διαταραχές, όπως συμβαίνει για παράδειγμα σε μάζες του υποθαλάμου ή της υπόφυσης, περιοχές που ελέγχουν την έκκριση ορμονών από αδένες του σώματος. Αλλαγές στη συμπεριφορά και στην προσωπικότητα, αλλά και επιληπτικές κρίσεις μπορεί επίσης να είναι συμπτώματα ογκολογικής εξεργασίας του εγκεφάλου οπότε συνίσταται η επίσκεψη σε γιατρό.

Διάγνωση

Σε ασθενή που υπάρχει κλινική υποψία για όγκο εγκεφάλου είναι απαραίτητη η απεικονιστική διερεύνηση. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται συχνότερα είναι η μαγνητική και η αξονική τομογραφία που αναδεικνύουν με ακρίβεια τις διαστάσεις και τη θέση της μάζας. Η τελική διάγνωση γίνεται μετεγχειρητικά με τη λήψη βιοψίας και την ιστολογική εξέταση που θα αναδείξει τον τύπο του όγκου. 

Αντιμετώπιση

Η θεραπευτική αντιμετώπιση εξαρτάται από τη γενική κλινική εικόνα του ασθενούς και τα χαρακτηριστικά του όγκου, όπως η ανατομική θέση, το μέγεθος και ο ιστολογικός τύπος. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η χειρουργική επέμβαση είναι η θεραπεία εκλογής τόσο σε κακοήθεις όσο και σε καλοήθεις όγκους. Σε ανεγχείρητους όγκους εφαρμόζεται χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία, σε όλη την περιοχή του εγκεφάλου ή εντοπισμένα στο τμήμα που βρίσκεται η μάζα. Η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία μπορούν να εφαρμοστούν και μετεγχειρητικά για την εξάλειψη τυχόν υπολειμματικών καρκινικών κυττάρων.